دیگ های بخار از نظر ساختار به دو دسته بزرگ تقسیم بندی می شوند:

1 – دیگ های بخار لوله آبی ، واتر تیوب بویلر (Water Tube Boiler)

2 – دیگ های بخار لوله دودی ، فایر تیوب بویلر (Fire Tube Boiler)

دیگ های بخار لوله آبی ، واتر تیوب (Water Tube)

در این نوع از دیگ های بخار، آب درون لوله های رابط بین درام های بالا و پایین در جریان است و با جذب انرژی حرارتی ناشی از احتراق سوخت از طریق تشعشع در کوره وجابجایی در سایر قسمت ها به بخار تبدیل می شود.

انواع دیگ های بخار واتر تیوب (Water Tube)

دیگ های بخار  واتر تیوب از نظر ساختار به سه دسته تقسیم بندی می شوند:

1. نوع  A                     “A” Type
2. نوع  O                     “O” Type
3. نوع  D                     “D” Type

موارد کاربرد دیگ های بخار واتر تیوب  (Water Tube)

در دیگ های بخار واتر تیوب به دلیل کوچک بودن قطر لوله های رابط درام ها در مقایسه با قطر بزرگ پوسته دیگ های بخار فایر تیوب امکان بالا بردن فشار تا بیش از 100 بار وجود دارد و تا ظرفیت های بالای 300 تن بر ساعت میتوانند بخار تولید کنند و عمدتا در نیروگاه ها ، پالایشگاه ها و در زمانی که نیاز به بخار با تناژ بالا، فشار بالا و سوپرهیت (خشک) میباشد به کار گرفته میشوند.

دیگ های بخار فایر تیوب (Fire Tube)

در این نوع از دیگ های بخار، احتراق درون کوره صورت می گیرد و آتش یا همان گازهای حاصل از احتراق با عبور از درون لوله های پاس دوم و سوم، گرمای خود را از طریق بدنه لوله ها و کوره به آب منتقل کرده آن را به بخار تبدیل می کنند.

انواع دیگ های بخار فایر تیوب

دیگ های فایر تیوب از نظر ساختار به چهار دسته تقسیم بندی می شوند:

1. دیگ بخار عقب مربوط  (Wet Back Boiler)
2. دیگ بخار عقب خشک  (Dry Back Boiler)
3. دیگ بخار عقب نیمه مرطوب  (Semi Wet Back Boiler)
4. دیگ بخار شعله برگشتی  (Reverse Flame Boiler)

دیگ بخار عقب مربوط  (Wet Back Boiler)

در این نوع از دیگ های بخار، محفظه برگشت کاملاً در آب غوطه ور می باشد و از آنجاییکه  Tube Plate عقب محفظه برگشت در تماس با آب است به عقب مرطوب معروف است و بیشترین راندمان حرارتی را دارا می باشند.

دیگ بخار عقب خشک  (Dry Back Boiler)

در این نوع از دیگ های بخار، محفظه برگشت بیرون از دیگ می باشد و از آنجاییکه محفظه برگشت در تماس با آب نیست به عقب خشک معروف بوده وکمترین راندمان حرارتی را دارا می باشد.

دیگ بخار شعله برگشتی  (Reverse Flame Boiler)

در این نوع از دیگ های بخار، کوره خود شامل پاس اول و دوم می باشد و به همین دلیل قطر آن را کمی بزرگتر انتخاب می کنند که شعله در انتهای کوره، 180 درجه تغییر جهت داده و به سمت دهانه کوره حرکت کرده و از آنجا نیز وارد پاس سوم شود.

دیگ بخار سه پاس عقب مرطوب  (Three Pass, Wet Back Boiler)

این نوع از دیگ های بخار، به دلیل بالا بودن سطح حرارتی آن ها و همچنین احاطه کامل محفظه برگشت توسط آب، دارای راندمان حرارتی بالایی می باشند و بیشترین میزان تولیدات را به خود اختصاص داده اند.

موارد کاربرد دیگ های بخار فایر تیوب

دیگ های بخار فایر تیوب به دلیل بزرگ بودن قطر پوسته و همچنین قطر کوره آن ها در مقایسه با قطر لوله های دیگ های بخار واتر تیوب معمولا در فشار های تا 30 بار و ظرفیت تولید بخار تاTPH 32  به کار میرند: اینگونه از دیگ بخار عمدتاً در صنایع غذایی، بیمارستان ها، صنایع قند، صنایع لاستیک، کارخانجات سیمان، صنایع نساجی، صنایع چوب، برج ها، هتل ها و … به کار گرفته می شوند.

قطعات وتجهیزات دیگ های بخار فایر تیوب

دیگ های بخار فایر تیوب از تجهیزات زیر تشکیل شده اند.

الف) بخش تحت فشار (Pressure Part)

1. بدنه یا پوسته (Shell)
2. کوره (Furnace)
3. صفحه لوله ها (Tube Plates)
4. لوله دودها (Smoke Tubes)
5. محفظه برگشت (Reversal Chamber)
6. لوله دسترسی (Access Tube)

ب) سایر قطعات و تجهیزات (Non Pressure Part)

1. مشعل (Burner)
2. تابلو برق (Control Panel)
3. پمپ (تلمبه) (Pump)
4. شیر اطمینان (Safety Valve)
5. شیر اصلی یا شیر توقف (Stop Valve)
6. شیر هوا گیری (Air Valve)
7. شیر تخلیه یا زیر آب (Blow Down Valve)
8. شیشه های آب نما (Water Gauge Glass)
9. کنترل کننده سطح آب (Water Level Control)
10. فشار سنج (Pressure Gauge)
11. سوئیچ فشار (Pressure Switch)
12. جعبه دودها (Smoke Box)
13. دودکش (Stack)
14. محفظه هوا (Wind Box)
15. چشم الکتریکی (Photo Cell)
16. سکو و نردبان (Ladder & Platform)
17. دریچه آدم رو (Manhole)
18. دریچه دست رو (Hand hole)
19. شیر نمونه برداری (Tester Valve)
20. دریچه بازدید شعله (Sight Glass)
21. پایه ها (Saddles)

در تصویر زیر چگونگی اتصال کوره به محفظه برگشت دیده می شود. در این شکل حلقه ها (هوپ) نیز دیده می شوند که هدف استفاده از هوپ ها افزایش مقاومت در برابر فشارهای خارجی و امکان انبساط و انقباض های طولی میباشد.